آزمایشات خاک کشاورزی و تفسیر نتیجه آن

آزمایشات خاک کشاورزی یکی از موارد مهمی است که کشاورزان و باغداران پیش از شروع به کشت محصولات خود نگاه ویژه ای باید داشته باشند.

با توجه به این که خاک هر منطقه بر اساس جغرافیای منطقه آب و هوا یا نوع کشت گیاهان با هم فرق دارند به اینگونه که در زمان قدیم کشاورزان به طور تجربی نوع خاک زمین را میشناختند. اما درصد خطا اینگونه بالا بود و با به روی کار آمدن آزمایشگاه ها اکنون کشاورزان میتوانند تمامی خصوصیات خاک کشاورزی خود را بررسی کنند.

هدف از انجام آزمایشات خاک کشاورزی:

• با انجام آزمایشات خاک کشاورزان میتواند به میزان ph خاک/آهک و نمک/سنگینی یا سبک بودن خاک اطلاع یابد.
• در مواردیکه کود به خاک اضافه میشوند کشاورز میتواند با آزمایشات خاک میزان عناصر آزاد شده و قابل مصرف از این کود ها در خاک را بسنجد.
• با انجام آزمایشات خاک کشاورزی کشاورزان میتوانند به وضعیت عناصر غذایی موجود در خاک پی ببرند و میزان کود مورد نیاز خاک را با توجه به نیاز گیاه مورد نظر برطرف سازند.
• با انجام آزمایشات خاک کشاورز میتواند نوع گیاه مناسب با نوع خاک زمین را پیدا کند.

مراحل انجام آزمایشات خاک کشاورزی:

1. نمونه برداری از خاک باغ یا کشاورزی: برای اینکه تفسیرنتیجه آزمایشات خاک به درستی انجام شود باید نمونه برداری از خاک به درستی انجام گیرد. نمونه برداری خاک به گونه ای انجام میگیرد که نشاندهنده تمامی قسمت های خاک زمین باشند. نمونه برداری میتواند به صورت منظم یا نامنظم از خاک و در عمق 5 تا 10 سانتیمتری انجام گیرد. برای انجام آزمایشات خاک میزان نمونه در برابر هر 2هکتار زمین 2 کیلوگرم خاک میباشد. نمونه ها باید در ظرف پلاستیکی و در شرایط استریل جمع آوری شوند و تحویل آزمایشگاه داده شوند.
2. انجام آزمایشات خاک کشاورزی در آزمایشگاه با توجه به پارامتر های مورد نیاز و انتخاب شده و سپس ابلاغ نتیجه انجام میگیرد.
3. تفسیر آزمایشات خاک توسط کارشناسان آزمایشگاه برای کمک به مشتری برای رسیدن به هدف مورد نظر

تفسیر نتایج آزمایشات خاک:

زمانی که نمونه آزمایش خاک باغ یا زمین کشاورزی برای آزمایشگاه ارسال میشود کارشناسان و متخصصین بر روی نمونه آزمایشات مختلف و مورد نیاز مشتری را انجام میدهند و در نهایت جواب آن آزمایشات باید راهنمایی برای تفسیر صحیح آزمایش خاک کشاورزی باشد.

تفسیری که به درستی انجام شود باید شما را به رسیدن به اهداف زیر کمک کند:

• شناخت نوع خاک مزرعه، باغ یا زمین کشاورزی و انتخاب گیاهان مناسب برای کاشت و پرورش در آن زمین.
• شناخت کمبودها و نقاط قوت خاک و تخمین میزان نیاز به استفاده از کود های شیمیایی
• صرفه جویی در هزینه ها با کاشت گیاه مناسب و میزان استفاده از مواد مغذی برای آن.
• کاشت گیاه مناسب با کمترین میزان صدمه به بافت خاک و محیط زیست.

پارامترهایی که در برگه آزمایشات خاک گزارش و تفسیر میشوند:

• PH خاک: میزان اسیدیته خاک یکی از مهم ترین مواردی است که به هنگام تفسیر نتایج آزمایشات خاک به آن توجه میشود. PH میزان اسیدی یا قلیایی بودن خاک را نشان میدهد. PH زیر 7 اسیدی بودن خاک را و PH بالای 7 قلیایی بودن خاک را نشان میدهد. اندازه گیری PH از این منظور مهم است حلالیت عناصر غذایی در خاک تا حد زیادی به PH بستگی دارند و باید یدانیم میزان اسیدیته خاک مورد نظر چقدر میباشد. حلالیت و جذب اکثر عناصر غذایی در pHهای بین 5.5 تا 6.5 به صورت بهینه صورت میگیرد. اگر خاکی PH قلیایی داشته باشد کمبود عناصر ریز مغذی چون آهن و روی ایجاد میشود و باید نسبت به کاهش PH خاک از گوگرد کشاورزی به همراه باکتری اکسید کننده آن استفاده کرد. البته در PH های خیلی اسیدی هم کمبود عناصر غذایی پر مصرف مانند فسفر/پتاسیم/نیتروژن روی میدهد.

• میزان وجود ماده آلی در خاک: میزان درصد وجود ماده آلی یا OM که نشان دهنده میزان کربن آلی خاک است نشان دهنده میزان حاصلخیزی خاک می باشد. بنابراین درج این عدد برای تفسیر نتیجه آزمایش خاک کشاورزی بسیار مهم است. در خاک های حاصلخیز این عدد 1 درصد است. اما در برخی زمین های زراعی این میزان تا 0.5 درصد کاهش پیدا می کند.

• هدایت الکتریکی در آزمایشات خاک: یکی از رایج ترین پارامتر ها در آزمایشات خاک کشاورزی میباشد که هدایت الکتریکی یا همان EC میزان شوری خاک و یون های حل شده داخل خاک محلول میباشد.

هر چقدر میزان شوری خاک کمتر باشد میزان جذب عناصر غذایی افزایش مییابد.

• نوع بافت خاک در تفسیر آزمایشات خاک کشاورزی: بافت خاک در واقع همان سنگین یا سبک بودن و نرم یا سخت بودن و میزان حاصلخیز بودن خاک میباشد. در جواب این آزمایش با 3 عدد که نشانگر میزان شن/رس/لایی(سیلت) موجود در خاک میباشد نشان داده میشود. دلیل اهمیت این آزمایش این است که نشان میدهد آیا خاک مناسب گیاه برای کشت میباشد یا خیر پس از این رو در تفسیر آزمایش باید دقت ویژه ای شود.

• میزان نیتروژن/فسفر/پتاسیم در آزمایشات خاک کشاورزی: برای یک کشاورز یا باغدار مهم است که بداند چه میزان فسفر، نیتروژن و پتاسیم در خاک زمین وجود دارد. این میزان تاثیر مهمی در نوع گیاه مناسب برای خاک و تخمین میزان کود مورد نیاز برای تقویت گیاهان دارد. همچنین برای تفسیر بهتر نتیجه آزمایش خاک کشاورزی، باید میزان آهن، روی، مس، منگنز، گوگرد و سدیم موجود در خاک نیز در دسترس باشد.

میزان بهینه فسفر: این عنصر نقشی مهمی در رشد و تولید گیاه از مراحل اولیه تا رسیدگی دارد. در واقع از روی عملکرد مورد انتظار (میزان مصرف گیاه) و میزان فسفر قابل دسترس در خاک مقدار مصرف کودهای فسفاته محاسبه میشود. استفاده بی ‌رویه کود های فسفره علاوه بر مشکلات زیست محیطی و افزایش سطح فلزات سنگین در خاک، باعث از دسترس خارج شدن برخی عناصر غذایی مثل روی در گیاهان میشود. میزان مناسب فسفر در حدود 15ppm گزارش میشود و مقدار کمتر از آن باعث کمبود و بیشتر از30ppm در خاک نیاز به کود های فسفاته ندارد.

پتاسیم (K) در نتایج آزمایشات خاک: پتاسیم نقش ویژه ای در تبادلات گازی از طریق باز و بسته کردن روزنه ها در گیاهان دارد و نقش مهمی در برابر تنش های محیطی مانند خشکی ایفا میکند. کمبود پتاسیم با استفاده از مصرف کودهای پتاسه جبران میشود. حد بهینه پتاسیم در آزمایشات خاک به طور معمول 300 تا 500 ppm میباشد.

نیتروژن (N) یا همان ازت در نتایج آزمایش خاک: ازت یا نیتروژن یکی از مهم‌ترین عناصر غذایی پرمصرف برای گیاهان است که نقش بسیار مهمی در رشد و تولید گیاهان دارد. در خاک فرم‌ های مختلف نیتروژن مانند N₂، NO، NO^–₃، NH⁺₄ و NO^–₂ طی فرایند های مختلف تولید و به وجود می ‌آیند، اما فرم قابل جذب برای گیاهان نیترات (NO^–₃) و آمونیوم (NH⁺₄) هستند.

میزان ازت به فرم نیتراته در آزمایشات خاک 20 تا 30 ppm میباشد.

اهمیت میزان آهک در آزمایشات خاک کشاورزی:

یکی از موارد و مشکلات کشاورزان میزان وجود آهک(TNV) در خاک میباشد. از طرفی آهک در خاک توانایی تنظیم و خنثی سازی خاصیت اسیدی خاک را دارد. جزء اصلی ساختار آهک از کربنات کلسیم تشکیل شده است. خاک‌ های آهکی دارای سایر مواد کربناته مانند کربنات منیزیم نیز هستند. باید توجه داشت میزان زیادی و اضافی آهک باعث بالا رفتن PH خاک و در این شرایط دسترسی گیاهان به عناصر غذایی موجود در خاک بویژه عناصر ریز مغذی و فسفر و پتاسیم کاهش پیدا میکند. اکثر خاک های ایران آهکی میباشند و در خاک های با آهک بالا عناصر غذایی رسوب میکنند و از دسترس ریشه خارج میشوند. اکثر گیاهان میزان 0 تا 3 درصد وجود آهک در خاک را می توانند تحمل کنند. اما مقداری بیشتر از این باید توسط تفسیر کنندگان آزمایش خاک کشاورزی به دقت مورد بررسی قرار بگیرد.

https://javaneban.ir/interpretation-soil-test-results/

https://keshavarza.com/interpretation-soil-test-results/